लहान मुलांना ताप आल्यावर काय?

मोगरेंनी सांगितले बाळाला ताप येत असल्यास प्रभावी प्रथमोपचार व काय काळजी घ्यावी?
लहान बाळाला ताप आला की पालक घाबरून जातात पण डॉ. संदीप सांगतात की घाबरून जाण्यापेक्षा बाळाला किती ताप आहे व तो साधारण आहे की असाधारण, यावर काय उपाय करावेत, काय काळजी घ्यावी हे जाणून घ्यावं.
बालरोग तज्ज्ञ नागपूरप्रत्येक व्यक्तीला ताप हा कधी ना कधी येतोच. वास्तविक ताप हा आजार नसून, रोगाचे लक्षण आहे. अपवाद वगळता ताप जंतुसंसर्गामुळे येतो. ताप आहे किंवा नाही हे पाहण्यासाठी थर्मामीटरचा वापर करतात. त्याला तापमापक असेही म्हणतात. हे तापमापक काखेत, तोंडात किंवा गुदद्वारात ठेवून ताप मोजता येतो. काचेच्या तापमापकात पारा असतो. तापमान फॅरेनहिट किंवा सेंटिग्रेडमध्ये मोजतात. डिजिटल अथवा इलेक्ट्रॉनिक तापमापक वापरायला सोपे व जास्त सुरक्षित आहे. इन्फ्रारेड थर्मामीटरने कानाच्या आतल्या पडद्याचा ताप मोजता येतो. कपाळावर ताममापक पट्टी ठेवूनही ताप मोजता येतो. ताप मोजायच्या वेळी थर्मामीटर दोन मिनिटांकरता काखेत किंवा ताप मोजण्याच्या जागी ठेवावे. ताप मोजण्याची ही सोपी पद्धत आहे. उन्हाळ्यात ताप असेल त्यापेक्षा जरा जास्त दिसतो; तर हिवाळ्यात तापाचे प्रमाण कमी दिसते.

तोंडात थर्मामीटर ठेवूनही ताप मोजतात. तोंडात जिभेखाली थर्मामीटर दोन मिनिटांसाठी ठेवावा. ही पद्धत सहा वर्षाखालील मुलांसाठी योग्य नाही. तोंडातून घेतलेले तापमान काखेतून घेतलेल्या तापमानापेक्षा एक अंशाने जास्त असते. पारा असलेला थर्मामीटर द्रवात ठेवावा. बाटलीच्या खाली कापूस ठेवावा. जेणेकरून थर्मामीटर काचेच्या बाटलीवर आदळून तुटणार नाही.
ताप मोजण्यापूर्वी काही बाबी लक्षात ठेवाव्या लागतात. थर्मामीटरचा पारा ९८.४ फॅरनहिटवर उतरवावा. काखेत अथवा पाठीवर जेथे ताप मोजायचा असेल, तेथील घाम कपड्याने पुसून घ्या. तोंडातून ताप मोजायचा असेल, तर कोणतीही थंड किंवा गरम वस्तू ३० मिनिटांच्या अगोदर देऊ नका. बाळाला ताप असेल, तर दारे आणि खिडक्या उघडा. खोलीत मोकळी हवा खेळू द्या. पंखा, एसी लावा अथवा खुल्या हवेचा वापर करा. शरीरावरील कपडे सैल करा. बाळाच्या अंगावरील चादर बाजूला करा. त्याचे शरीर ओल्या कपड्याने पुसून काढा. ही सर्वांत उपयोगी आणि परिणामकारक पद्धत आहे. रुग्णाच्या तापमानापेक्षा कमी तापमान असलेले म्हणजे साधारणपणे नळाचे पाणी द्या.पॅरासिटेमॉल हे तापासाठी परिणामकारक आणि सर्वात सुरक्षित औषध आहे. हे औषध गोळी, इंजेक्शन व द्रव रूपातही उपलब्ध आहे. बऱ्याचदा तापामध्ये विश्रांती घेणे पुरेसे असते. जर बाळ ताप असूनही हसत-खेळत असेल, व्यवस्थित खात-पीत असेल आणि ताप उतरल्यावर उत्तम खेळत असेल तर हा गंभीर आजार नाही. अशा वेळी डॉक्टरांच्या सल्ल्याने बाळाला पॅरासिटेमॉल देण्यास हरकत नाही. तापात बाळ मलूल असेल, उलटी करीत असेल, शरीरातील पाण्याचे प्रमाण कमी असेल तर ताप गंभीर आजारामुळे असू शकतो.लहान मुलांमधील ताप काळजी करायला लावणारा असतो. अंगाला हात लावून ताप जाणवत असला, तरी प्रत्यक्ष थर्मामीटरवर ताप मोजणे गरजेचे आहे. हल्ली इलेक्ट्रॉनिक थर्मामीटरवर प्रत्यक्षात ताप अंकामध्ये दिसत असल्याने ताप मोजणे सोपे झाले आहे आहे. मुलाला ताप असेल तर डॉक्टरांकडे जाण्यापूर्वी ताप किती वाजता व किती आला होता, कोणते औषध दिले, ताप किती वेळात उतरला या सर्व गोष्टींची नोंद एका कागदावर करून ठेवावी. जेणेकरून डॉक्टरांनाही उपचार करणे सोपे होते.